ЧАРНАЎЧЫЦКАЯ СЯРЭДНЯЯ ШКОЛА

                            

    Імкненне да ведаў у жыхароў Чарнаўчыц было моцным заўсёды. У першай палове 60-х гадоў XIX века тут былі адкрыты царкоўна-прыходская і земская школы. А яшчэ да адмены ў 1861 годзе прыгоннага права чуллівая памешчыца мясцовага маёнтка (імя яе, на жаль, не захавалася) вучыла грамаце найбольш здольных сельскіх хлопчыкаў. У 1870 годзе земская школа, якая, дарэчы, размяшчалася недалёка ад сучаснай у двухпавярховым драўляным будынку, была перайменавана ў двухкласнае вучылішча Міністэрства народнай адукацыі. Пазней вучылішча перабралася ў каменны будынак, пабудаваны на сродкі жыхароў Чарнаўчыц і Блювінічаў, таму школьнікі з гэтых населеных пунктаў вучыліся бясплатна, а дзеці з іншых населеных пунктаў – за невялікую плату.
   Навучанне ў школе вялося на рускай мове, толькі Закон Божы–- на стараславянскай. Выкладаліся геаграфія, арыфметыка, геаметрыя, прыродазнаўства, гісторыя, чытанне і руская мова. Веды па гэтых прадметах даваліся паверхневыя. Захаваліся звесткі, што завучам ў школе быў Т.І. Бадич, Кароза – настаўнікам малодшых класаў, а гісторыю выкладала Цвяткова. Асноўным метадам выкладання было самастойнае навучанне. Настаўнікаў бракавала, таму нярэдка да выкладу матэрыялу ў малодшых класах прыцягвалі старшакласнікаў. Дакладнага раскладу ўрокаў у школе не было. Пасля школы вучні спявалі ў царкоўным хоры. Бацькі і дзеці з вялікай павагай ставіліся да настаўнікаў і да школы.
   З успамінаў старажылаў.
    Галоўным прадметам у школе лічыўся Закон Божы. Кожны дзень заняткі пачыналіся са слоў: ««Благодарим тебя, создатель, яко сподобил еси нас». Закон Божы выкладаўся святаром Калінскім, пра які яго вучні ўспамінаюць, як пра мучыцеля. З метадаў навучання ён аддаваў перавагу зубрэнню. Калі вучань вызубрыў Закон Божы, бацюшка вылучаў яго сярод іншых. А калі не, то тут на дапамогу святару прыходзіла палка. Праўда, здаралася гэта рэдка, бо вучні ўмудраліся кожны раз чытаць з кнігі, паколькі святар быў блізарукім і амаль нічога не бачыў. Карыстаўся ён у школе неабмежаванымі правамі: урок доўжыўся столькі, колькі яму падабалася.
    Самым жорсткім дэспатам у школе быў завуч – Ціт Ільіч Бадзіч. Асабліва баяліся яго вучні. Яны пазбягалі сустрэч з ім на вуліцы, стараліся не трапляць яму на вочы ў школе. Але ён не толькі да вучняў ўжываў сваю ўладу. Ці не лепш даводзілася і настаўнікам. Гора таму настаўніку, што пойдзе супраць Бадзіча. Прыкладам гэтага з'яўляецца выпадак з настаўнікам Долбакам. Гэты малады, прагрэсіўны, дэмакратычна настроены чалавек, толькі што які скончыў настаўніцкую семінарыю. І вось аднойчы паміж імі адбылася спрэчка. Бадзіч – помсны, жорсткі – вырашыў правучыць маладога настаўніка, які асмеліўся зняважыць гэтага свайго роду «бажка». Праз некаторы час Долбака знайшлі патопленым ў калодзежы. Хадзілі чуткі, што гэта справа рук Бадзіча. Вядома, вінаватага ніхто шукаць не стаў. Яшчэ б! Бадзіч славіўся першым багатыром ў Чарнаўчыцах. Жонка яго ўтрымоўвала вінную краму. А бо ў каго багацце – у таго і ўлада.
   Побач з царквой знаходзілася царкоўна-прыходская школа, дзе навучаліся дзяўчынкі. Вучыла іх жонка святара. Дзяўчынак вучылі толькі чытаць і пісаць, шмат увагі надавалася спеву і музыцы. Дзяўчынак рыхтавалі спяваць у царкоўным хоры, не даючы, зрэшты, агульнай музычнай адукацыі. Некаторых, больш здольных, вучылі граць на клавесіне.
    У 1914 годзе, як толькі пачалася Першая сусветная вайна, абедзве школы былі зачыненыя. Заняткі аднавіліся толькі ў 1916-м і працягваліся да 1920 года. Некаторы час навучанне вялося на ўкраінскай мове. Як адбывалася навучанне, старажылы нічога не ведаюць, бо вучыліся ў ёй адзінкі: час было вельмі цяжкі. Потым наступілі гады панскай Польшчы.
   У перыяд знаходжання Брэстчыны ў складзе Польскай дзяржавы (1921 - 1939 гг.) У Чарнаўчыцах працавала «школа нарадова», у якой было сем класаў. Усе настаўнікі былі палякамі, і выкладанне вялося на польскай мове. За розныя парушэнні і непаспяховасьць вучняў білі па руках лінейкай або ставілі ў кут на калені на некалькі гадзін. Вывучаліся наступныя прадметы: польская літаратура і мова, матэматыка, гісторыя заходніх дзяржаў і інш. Два разы на тыдзень вывучалі Закон Божы.
    У 1939 Годзю Ў Заходнюю Беларусь прыходзіць савецкая ўлада, будуецца новая сістэма адукацыі. У 1939 годзе (па іншых крыніцах – у 1940-м) у Чарнаўчыцах адкрылі сямігадовую школу. У вучэбнай праграма з'явіліся такія прадметы, як беларуская мова І літаратура.
   У 1941 годзе пасля акупацыі Чарнаўчыц фашысцкімі войскамі школа была зачынена. Праўда, у 1942 годзе ў сяло, ратуючыся ад палону, вярнуўся былы яе настаўнік Іван Васільевіч Трацюк. Разам з іншымі мясцовымі настаўнікамі ён дамогся згоды нямецкіх уладаў на аднаўленне працы школы. Аднак праіснавала яна ўсяго толькі год, паколькі Іван Васільевіч, па ўспамінах, неўзабаве быў арыштаваны праходзіўшымі побач з вёскай партызанамі з злучэння Каўпака.
    Першых пасля вызвалення Чарнаўчыц ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў вучняў мясцовая школа-сямігодка прыняла 1 верасня 1944 года. За парты хлапчукі і дзяўчынкі селі ў непрыстасаваных памяшканнях. Не хапала настаўнікаў, не было падручнікаў, сшыткаў. Дзеці пісалі на абрыўках газет. Але жаданне вучыцца ў іх было проста велізарным, і гэта шмат у чым кампенсавала ўсе іншыя выдаткі цяжкага часу.
   Першым пасляваенным дырэктарам была Марыя Нікіфараўна Карабко. З ёй працавалі Фёдар Нічыпаравіч Сціненка, Вольга Захараўна Лазоўская, Ганна Антонаўна Радзько, Уладзімір Іосіфавіч Капцэвіч. Акрамя навучання вучняў, настаўнікі актыўна ўдзельнічалі ў ідэалагічнай асвеце і выхаванні насельніцтва. Пры гэтым вучыліся і самі. Брэсцкая абласная газета «Заря» пад загалоўкам «Изучено шесть глав» ў 1947 г. пісала: «Педколлектив Чернавчицкой семилетней школы в минувшем учебном году проделал большую работу по изучению «Краткого курса истории ВКП(б)» (был подготовлен под личным руководством Сталина и в 1938 г. одобрен ЦК ВКП (б) – ред.). Сейчас учителя работают над седьмой главой. Особенно хорошие успехи в овладении марксистско-ленинской теорией имеют учителя т. Стененко, Иванова, Копцевич».
                          
     У 1949 годзе школу, якая да гэтага была сямігодкай, пераўтварылі ў сярэднюю. Першы выпуск у ёй адбыўся ў 1952-м.


                               

   Некаторы час школай кіравалі Павел Фёдаравіч Ксяндзоў, Міхаіл Васільевіч Лукашук. Даўжэй іншых адказную пасаду займаў Міхаіл Лукіч Філіповіч. Дзякуючы яго намаганням і настойлівасці быў пабудаваны новы будынак, парог якога юныя яго гаспадары ўпершыню пераступілі 1 верасня 1974 года. За паспяховае будаўніцтва школы Міхаіл Лукіч быў узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны». А ў 1979 годзе Чарнаўчыцкая СШ за поспехі ў вучэбнай і выхаваўчай рабоце было прысвоена імя Ленінскага камсамола.

                          

   Доўгі час у школе працавалі завучамі Ефрасіння Мікалаеўна Гаврун і Ганна Канстанцінаўна Дзенчык – заслужаны настаўнік БССР, выдатны педагог, адданы сваёй справе чалавек, які аддаў сістэме адукацыі больш за 30 гадоў і які выхаваў не адно пакаленне вучняў. За сваю педагагічную працу Ганна Канстанцінаўна была ўзнагароджана ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга.
   У школе тады працавалі такія вопытныя настаўнікі, як Казлякоўская Валянціна Паўлаўна, Ляцко Ніна Іосіфаўна, Лесавік Зінаіда Міхайлаўна, Піліпавіч Еўдакія Рыгораўна, Падзенка Ганна Антонаўна.

   Чарнаўчыцкая школа заўсёды была адной з лепшых не толькі ў раёне і вобласці, але і ў рэспубліцы. Тут працавалі высокакваліфікаваныя, добрасумленныя настаўнікі, сапраўдныя прафесіяналы, якія давалі сваім выхаванцам трывалыя, рознабаковыя веды, якія дазвалялі ім паспяхова паступаць у вышэйшыя навучальныя ўстановы ўсіх саюзных рэспублік СССР. Чарнаўчыцкім педагогам было ўласціва імкненне да новага, яны ўпэўнена авалодвалі не толькі класічнай методыкай выкладання, але і шукалі больш эфектыўныя формы і прыёмы, у тым ліку настойліва асвойвалі спосабы дыферэнцыраванага навучання. Самы непасрэдны ўдзел у гэтай працы прымаў начальнік Брэсцкага раённага аддзела адукацыі, кандыдат педагагічных навук Юрый Аляксандравіч Іваноў.
   Дарэчы, менавіта Ю.А.Іваноў распрацаваў сістэму дыферэнцыраванага навучання, якая лягла ў аснову профільнага. З 1990 года, пасля зацвярджэння Міністэрствам адукацыі праграмы профільнага навучання, яна ў поўным аб'ёме стала ўкараняцца ў Чарнаўчыцкагй СШ. Гэтай цікавай, але надзвычай складанай працай прыйшлося займацца дырэктару Мікалаю Паўлавічу Койко і завучу Зоі Іванаўне Федчанкавай, выдатніку адукацыі Рэспублікі Беларусь, і многім іншым дасведчаным настаўнікам. Прыкладзеныя намаганні неўзабаве прынеслі свой плён. Педагогі школы самастойна складалі праграмы (аналагічных тыпавых у той час не было!) вывучэння прадметаў на павышаным і паглыбленым узроўні. Дзякуючы гэтаму, навучэнцы профільных груп паступалі ў ВНУ без усякага рэпетытарства, а тыя, хто выбіраў працоўны профіль навучання, у мясцовым міжшкольным навучальным камбінаце, які меў добрую базу для гэтага, (дырэктар Аляксандр Іванавіч Лящук, завуч Вольга Станіславаўна Носік) навучаліся запатрабаваным прафесіях механізатара , кандытара, цырульніка, кіроўцы, швачкі.
   Усё гэта стала магчымым дзякуючы вялікай працы настаўнікаў пачатковай школы выдатніку адукацыі, настаўніку-метадысту Галавач Валянціне Фёдараўне, завучу па пачатковай школе Рекуц Алене Іванаўне, выдатніку адукацыі Ціханавіч Валянціне Іванаўне, Семянюк Таццяне Уладзіміраўне, Драздовай Валянціне Мікалаеўне, выдатніку адукацыі настаўніку-метадысту Неліповіч Зоі Іванаўне , Гаршчарук Валянціне Паўлаўне, Галавач Жанне Раманаўне, Вабішчэвіч Але Васільеўне. Пачатковая школа працавала на аснове дыферэнцыраванага навучання, класы фармаваліся з улікам ўзроўню падрыхтоўкі вучняў да школы. Гэта давала магчымасць на больш глыбокім узроўні весці падрыхтоўку да профільнага навучання.
  І яшчэ адзін істотны момант: Чарнаўчыцкая СШ была адзінай у раёне, дзе профільнае навучанне пачыналася з 8 класа і вялося на паглыбленым узроўні, а ў кожнай «паралелі» было па чатыры профільныя групы. За вопытам у школу прыязджалі калегі з нашай рэспублікі, з Расіі, Украіны. Старшыня мясцовага калгаса «Іскра» (цяпер – ААТ «Чарнаўчыцы») І.В. Бурда тады адкрыта казаў настаўнікам: «Я, вядома, радуюся, калі выпускнікі паступаюць у універсітэты і акадэміі! Але ніяк не менш ўдзячны вам за тых, хто сёння добрасумленна працуе ў калгасе на палях і фермах – на карысць сваіх сем'яў і грамадства ў цэлым! Бо менавіта вы прывівалі ім прафесійныя навыкі, навучылі стараннасці і адказнасці».
    Да 2007 года Чарнаўчыцкая школа на працягу 17 гадоў займала толькі першае месца сярод школ Брэсцкага раёна.
    У 2014 годзе Чарнаўчыцкая СШ адзначыла сваё сямідзесяцігоддзе. Важкі ўклад у яе дасягненні ўнеслі настаўнікі: гісторыі – выдатнік адукацыі Ніна Пятроўна Каліноўская, Валянціна Іванаўна Сянькевіч, удастоеная медалі «За працоўную адзнаку»; матэматыкі – Віктар Іванавіч Шчеэрбачэнка, Вольга Андрэеўна Бышко, Марыя Канстанцінаўна Самасюк, Людміла Міхайлаўна Леановіч; хіміі – выдатнік адукацыі Пётр Паўлавіч Каліноўскі і біялогіі – Людміла Іванаўна Далецкая, удастоеныя гранта Сораса, беларускай мовы і літаратуры – Людміла Іосіфаўна Рамановіч, Тамара Пятроўна Ляшчук, рускай мовы і літаратуры – Галіна Паўлаўна Крукоўская, Зінаіда Леанідаўна Койка, Людміла Уладзіміраўна Казіцкая, Карлава Раіса Аляксандраўна; фізікі – Пётр Мікалаевіч Носік, інфарматыкі – Віктар Пятровіч Гаршчарук, гісторыі і геаграфіі – заслужаны настаўнік БССР Алена Феліксаўна Валюкевич, пачатковых класаў – выдатнікі адукацыі Валянціна Іванаўна Ціханавіч і Зоя Іванаўна Неліповіч, а таксама завуч Алена Іванаўна Рэкуц, Таццяна Уладзіміраўна Амяльчук, выдатнік адукацыі настаўнік-метадыст Валянціна Фёдараўна Галавач, Валянціна Паўлаўна Гаршчарук, Драздова Валянціна Мікалаеўна, англійскай мовы – Людміла Іванаўна Аленіч і Іна Васільеўна Седляр; фізкультуры – выдатнік адукацыі Андрэй Мікалаевіч Бурда, Алег Якаўлевіч Шульжык, псіхолаг школы Ірына Пятроўна Носік, сацыяльны педагог Вольга Міхайлаўна Юдзіна і многія іншыя настаўнікі, хто працаваў у школе. Многія настаўнікі адзначаліся Граматамі і Ганаровымі граматамі Міністэрства адукацыі.
    Выхаванцы большасці з іх не раз выходзілі пераможцамі прадметных алімпіяд рознага ўзроўню. Сярод тых, чыімі вынікамі школа ганарылася і ганарыцца, – былыя навучэнцы Шчэрбачэнка Андрэй, Лук'янюк Мікалай, Стрэха Ігар, Стрэха Ірына, Куроўская Юлія, Бышко Галіна, Брыжоў Міхаіл, Буйко Кацярына, Федчанкава Кацярына, Усцюгаў Арцём, Самасюк Канстанцін, Літвін Вікторыя і многія іншыя рабяты.
   З 2007 года дырэктарам школы працуе яе выпускнік Юрый Уладзіслававіч Міхалік, прызнаны ў 2005 г. пераможцам раённага і абласнога конкурсаў "Настаўнік года», завучам – выпускніца школы Наталля Сцяпанаўна Нікіцюк, завучам па пачатковай школе – выпускніца школы Алена Уладзіміраўна Пылік, завучам па выхаваўчай рабоце – выпускніца школы Алена Фёдараўна Рахлей. Памаладзеў педагагічны калектыў, 60 працэнтаў настаўнікаў у якім – выпускнікі роднай школы. Чвэрць педагогаў маюць вышэйшую катэгорыю, 60 працэнтаў – першую. Яны працягваюць добрыя традыцыі школы, забяспечваючы добрыя вынікі па асноўных напрамках дзейнасці, у тым ліку на прадметных алімпіядах.

                                    
  Напрыклад, выпускніца 2014-2015 навучальнага года Ксенія Руднева (настаўнік Піпко Іна Станіславаўна) тры гады запар станавілася пераможцам трэцяга тура алімпіяды, а ў 2013-2014 і 2014-2015 навучальных гадах займала адпаведна другое і трэцяе месцы ў чацвёртым туры алімпіяды па беларускай мове. У 2013-2014-м вучаніца Аляксандра Ваўчэцкая (настаўнік Наталля Уладзіміраўна Семянюк) атрымала дыплом трэцяй ступені ў трэцім туры алімпіяды па рускай мове. Альшэўская Людміла, Саўчук Алена, Буйко Валянціна (настаўнік Верамчук Вольга Мікалаеўна) на абласной практычнай канферэнцыі «Адкрыццё» у 2013-2014 навучальным годзе былі ўзнагароджаны дыпломам трэцяй, а ў 2014-2015-м - другой ступені. Па выніках 2013-2014 навучальнага года Чарнаўчыцкая школа была прызнана лепшай установай адукацыі Брэсцкага раёна. 
                                          
   За апошнія 40 гадоў школу скончылі тры з паловай тысячы юнакоў і дзяўчат, 108 з якіх – з залатымі і сярэбранымі медалямі. Нехта з яе выпускнікоў застаўся ў роднай вёсцы і годна працуе ў ААТ "Чарнаўчыцы", нехта замацаваўся ў Брэсце, Мінску, іншых гарадах нашай рэспублікі Беларусь і за яе межамі. Многія былыя навучэнцы з'яўляюцца гонарам школы, таму што сваімі добрымі справамі ўмацоўваюць яе славу. У іх ліку – Мікалай Аляксандравіч Лук'янюк, кандыдат сельскагаспадарчых навук, дацэнт Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі, які мае больш за 100 навукова-практычных публікацый па ахове раслін і буракаводства, аўтар падручніка і трох дапамог па ахове раслін; Наталля Міхайлаўна Гаршчарук, кіруючая Брэсцкім філіялам Аграпромбанка; Пётр Адамавіч Мащук, дэкан факультэта прыродазнаўства Брэсцкага ўніверсітэта імя А.С. Пушкіна; Васіль Васільевіч Шаўчук, механізатар СВК "Чарнаўчыцы», узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны»; трактарысты ААТ «Чарнаўчыцы» Арцём Аляксандравіч Саўчук і Сяргей Аляксандравіч Піўнюк, кавалер медаля «За працоўныя заслугі»; Сяргей Сцяпанавіч Жыцінец, дырэктар санаторыя «Бярэсце»; Сяргей Васільевіч Раўнейка, старшыня камітэта Дзяржкантролю Гродзенскай вобласці; Андрэй Васільевіч Гец, галоўны аграном СВК "Чарнаўчыцы"; Ірына Леанідаўна Яфімовіч, загадчыца аддзялення рэабілітацыі Цэнтральнай гарадской бальніцы; Любамір Леанідавіч Яфімовіч, загадчык аддзялення рэнтгенадыягностыкі Брэсцкай абласной бальніцы і многія-многія іншыя выпускнікі школы, якія працягваюць яе слаўныя традыцыі. Гэты пералік можна працягваць і працягваць.
   Цяперашнія Чарнаўчыцкия настаўнікі і вучні спадзяюцца, што на падмурку, які калісьці быў закладзены іх папярэднікамі і які мацнее ў цяперашні час, іх надзейны прычал – родная школа ў будучыні зойме яшчэ больш годныя пазіцыі, даб'ецца новых, магчыма, яшчэ больш значных, поспехаў.
    Матэрыялы аб школе збіралі ўдзельнікі гуртка "Вдохновение» (Кіраўнік педагог дадатковай адукацыі Федчанкава З.І.). Вялікую дапамогу ў зборы матэрыялу аказалі Рэкуц Алена Іванаўна і Носік Ірына Пятроўна. Ірына Пятроўна сабрала велізарную колькасць матэрыялаў аб школе, за што ёй вялікі дзякуй. Дадзеныя матэрыялы пра школу не з'яўляюцца вычарпальнымі, пра кожнага настаўніка можна яшчэ шмат расказаць.

ЛІТРАРАТУРНЫ ГУРТОК «ВДОХНОВЕНИЕ»

                           

   Гурток літаратурнай творчасці «Вдохновение» ад Цэнтра творчасці дзяцей і моладзі Брэсцкага раёна працуе на базе ДУА «Сярэдняя школа д.Чернавчицы» з 2009 года. Усіх удзельнікаў гуртка аб'ядноўвае любоў да літаратуры, да творчасці.
  На занятках гуртка рабяты вучацца пісаць вершы, казкі, байкі, апавяданні, замалёўкі. Сюжэты для сваіх работ яны бяруць з жыцця, з назіранняў за людзьмі, жывёламі, прыродай, таму шматликія іх апавяданні напісаныя на падставе ўбачанага. Яны вельмі добрыя па змесце. Галоўныя героі-жывёлы ў іх надзелены і хітрасцю, і розумам, і адданасцю чалавеку.
   Вялікае месца ў творчасці гурткоўцаў займае тэма Вялікай Отечаственной вайны.
  Рабяты актыўна супрацоўнічаюць з рэдакцыямі раённых і абласных газет. Юнкарам падабаецца браць інтэрв'ю, мець зносіны з вядомымі ў Брэсцкай вобласці людзьмі, ветэранамі Вялікай Айчыннай вайны, пісаць аб роднай вёсцы Чарнаўчыцы, пра прыроду Беларусі. Іх працы на раз былі надрукаваныя ў раённай газеце «Заря над Бугам», у краязнаўчым альманаху «Астрамечаўскі рукапіс", у газеце «Народная трыбуна», у часопісу «Рюкзачок». У кнізе «Край наш Прыбужскі», прысвечанай Брэсцкаму раёну і прымеркаванай да 75-годдзя яго ўтварэння, апублікаваныя працы ўдзельнікаў гуртка аб роднай вёсцы і школе.
   Творчасць удзельнікаў гуртка не раз адзначалі граматамі і дыпломамі рэдакцыі мясцовых газет і абласны і раённы Цэнтры творчасці дзяцей і моладзі, не раз рабяты атрымлівалі ганарары за свае працы.
   Удзельнікі гуртка добра вучацца, упэўнена трымаюцца на сцэне. Яны выдатныя расказчыкі, ўмеюць добра і вобразна гаварыць. А яшчэ яны проста добрыя рабяты, сапраўдныя сябры, якія заўсёды прыйдуць на дапамогу адзін аднаму і іншым людзям.
   Кіруе кружком «Вдохновение» Зоя Іванаўна Федчанкава, дасведчаны педагог, узнагароджаны граматамі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, абласнога ўпраўлення адукацыі, значком «Отличник образования Республики Беларусь».

ДЗЕНЧЫК
ГАННА КАНСТАНЦІНАЎНА

                                       

    Дзенчык Ганна Канстанцінаўна, аслужаны настаўнік БССР, ўзнагароджана Ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга.
   Нарадзілася ў 1935 годзе ў в. Рагозна Жабінкаўскага раёна Брэсцкай вобласці. Скончыла васьмігадовую, затым дзесяцігадовую школу ў г. Жабінцы. У 1952 г. паступіла ў Брэсцкі педагагічны інстытут, які скончыла з адзнакай ў 1956 годзе. 1956 годзе была накіравана настаўнікам матэматыкі ў Чарнаўчыцкуюа сярэднюю школу. З 1962 па 1990 гады працавала намеснікам дырэктара Чарнаўчыцкага школы.
   Ганна Канстанцінаўна аддала сістэме адукацыі больш за 40 гадоў і выхавала не адно пакаленне вучняў. Чарнаўчыцкая сярэдняя школа заўсёды была адной з лепшых не толькі ў Брэсцкім раёне, але і ў Брэсцкай вобласці. За добрасумленную працу Ганне Канстаўцінаўне не раз ўручаліся высокія ўзнагароды. У 1967 году адзначана нагрудным знакам «Выдатнік народнай асветы БССР», у 1968 годзе прысвоена званне «Заслужаны настаўнік БССР». У 1976 году ўзнагароджана Ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, у 1986 годзе Ганна Канстанцінаўна ўзнагароджана нагрудным знакам «Выдатнік народнай асветы СССР».

ВАЛЮКЕВІЧ
АЛЕНА ФЕЛІКСАЎНА

                                   

     Валюкевич Алена Феліксаўна, заслужаны настаўнік БССР, выдатнік народнай асветы СССР.
   Нарадзілася ў 1922 годзе ў в. Чырвонае Смаленскай вобласці. Алена Феліксаўна скончыла з адзнакай сярэднюю школу ў г. Кондрава Смаленскай вобласці. У 1954 годзе з адзнакай скончыла Брэсцкі дзяржаўны інстытут ім. Пушкіна па спецыяльнасці руская мова, у 1959 годзе атрымала спецыяльнасць – геаграфія. Доўгія гады працавала ў Чарнаўчыцкай сярэдняй школе.
   Чалавек фенаменальных ведаў, Алена Феліксаўна была сапраўдным майстрам сваёй справы, яе ўрокі сталі ўзорам высокай педагагічнай культуры. Яна вучыла сваіх выхаванцаў любові да працы, да роднага краю, да сваёй Радзімы.
   Алена Феліксаўна шмат гадоў кіравала кружком палітычнай асветы на Чарнаўчыцкім заводзе жалезабетонных вырабаў. Алена Феліксаўна ў розныя гады прымала ўдзел у Рэспубліканскіх Педагагічных чытаннях, выступала на іх з дакладамі. Была ўдзельнікам Усесаюзных Педагагічных чытанняў у Маскве.
   За добрасумленную працу Валюкевіч Алена Феліксаўна была адзначана годнымі ўзнагародамі: ў 1964 годзе ўзнагароджана значком «Выдатнік народнай асветы СССР», у 1965 годзе ўдастоена звання «Заслужаны настаўнік БССР», у 1977года адзначана нагрудным знакам «Пераможца сацыялістычнага спаборніцтва». У 1993 годзе ўзнагароджана медалём «Ветэран працы». За высокія паказчыкі ў працы Валюкевич Алена Феліксаўна шматкроць ганаравалася грамат, дыпломаў і падзякаў раённага, абласнога, рэспубліканскага ўзроўняў.
   21 студзеня 1995 г. Валюкевич Алене Феліксаўна пажыццёва была прызначаная пенсія «За асаблівыя заслугі перад Рэспублікай Беларусь»

КОЙКА
ЗІНАІДА ЛЕОНІДАЎНА

                                        

   Койка Зінаіда Леанідаўна, настаўнік рускай і беларускай мовы і літаратуры.
  Нарадзілася ў 1945 годзе ў п.Домачаво. Бацька, Карнялюк Леанід Сямёнавіч, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, працаваў намеснікам старшыні Дамачаўскага райвыканкама. Маці, Карнялюк Любоў Мікалаеўна, была хатняй гаспадыняй. У сям'і выхоўвалася трое дзяцей.
  Паспяхова скончыўшы школу, паступіла ў Брэсцкі педа-гогический інстытут ім .А.С.Пушкина на філалагічны факультэт па спецыяльнасці «настаўнік рускай мовы і літаратуры». Акрамя асноўных дысцыплін, на факультэце грамадскіх прафесій атрымала спецыяльнасць «рэжысёр народных тэатраў», скончыла курсы польскай мовы.
   У 1968 годзе пасля заканчэння інстытута Зінаіда Леанідаўна была накіравана на працу настаўнікам рускай мовы і літаратуры ў сярэднюю школу ў в. Гаўрыльчыцы Лунінецкага раёна. Праз тры гады была пераведзена ў Чарнаўчыцкую сярэднюю школу Брэсцкага раёна, у якой прапрацавала з 1972 по 2005 год, выкладала рускую і беларускую мовы літаратуру.
   У цяперашні час працягвае працаваць у якасці педагога дадатковай адукацыі ў ДУА "Цэнтр творчасці дзяцей і моладзі Брэсцкага раёна», кіруе гуртком вышыўкі і ткацтва «Народныя ўзоры".
  Ўзнагароджана Ганаровай граматай Міністэрства адукацыі Беларускай СССР (1986), Граматай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь (1997), Граматай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь (2007), Ганаровай граматай аддзела адукацыі Брэсцкага райвыканкама і шматлікімі Дыпломамі за дасягнутыя поспехі ў развіцці выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнай творчасці.

БІБЛІЯГРАФІЯ:

1. «А кто вам разрешил?». Как на стенах школы появились детские рисунки // Ребёнок BY. Счастье в белорусской семье . – [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://rebenok.by/articles/stature/study/27073-zachem-vy-portite-steny-kak-na-stenakh-shkoly-poyavilis-detskie-risunki.html
2. Анохова, Д. Лебединая верность : быль:[озеро Смуга в д. Чернавчицы] / Дарина Анохова // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 3 (11). - Брэст, 2015. — С. 54—55.
3. Будкевич, Е. Моя школа : [рассказ о Чернавчицкой СШ] / Екатерина Будкевич // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 3 (11). – Брэст, 2015 — С. 51.
4. Будкевич, Е. Награды моего прадедушки Василия Кондратьевича Левкова : [рассказ участницы кружка «Вдохновение» ГУО «Центр творчества детей и молодёжи Бретского района] / Екатерина Будкевич // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 3 (11). — С. 50—51.. - Брэст, 2015.
5. В Чернавчицкой школе детям разрешили рисовать на стенах. И вот, что из этого вышло [о проекте молодого учителя из СШ Чернавчицы] // Виртуальный Брест . –[Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://virtualbrest.by/news70726.php
6. Волкович, А. М. Душевность и мудрость рушников белорусских : [о работе педагога творческого объединения "Родныя ўзоры" Чернавчицкой СШ Зинаиде Леонидовне Койко] / Александр Волкович // Астрамечаўскі рукапіс. - № 4. - Брэст, 2014 — С. 44—48.
7. Данилова, Е. Вместо мольберта — коридор : в Чернавчицой школе детям разрешили рисовать на стенах / Елена Данилова // Заря. - 2019. — 12 октября. — С. 5.
8. Кептюха, Я. Главные инвестиции Ивана Бурды [о юбилее ГУО "СШ Чернавчицы"]/ Янина Кептюха // Заря над Бугом. - 2019. — 26 декабря (№ 52). — С. 13.
9. Кептюха, Я. Самые спортивные учителя – в Чернавчицах / Яна Кептюха //Заря над Бугом. – 2013. – 11 апреля.
10. Койко, И. Так держать Кирилл! [о победителе конкурса «Умники и умницы» Чернавчицкой СШ]/ Ирина Койко // Заря над Бугом. - 2016. - 11 февраля (№4). - С. 14.
11. Край наш Прибужский : [к 75-летию образования Брестского района / авторы текста Л.Д.Илларионова, Ю.С.Рубашевский, Т.ВШеламова. Под общ. ред. П.Н.Тишука]. – Брест: РИА «Вечерний Брест», 2018. – 160с.
12. Кучко, Т. Наша школа самая лучшая : [рассказ о Чернавчицкой СШ] / Таня Кучко // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 3 (11). - Брэст, 2015 - С. 60.
13. Морозова, Э. Конопатое детство:[о работе литературного кружка "Вдохновение" из Чернавчиц] / Элла Морозова // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 3 (3). — Брэст, 2013 - С. 50—62.
14. Не страшна гроза нам в поле [об уроке безопасности в ГУО "СШ Чернавчицы" с инспектором РОЧС]// Заря над Бугом. - 2019. — 20 июня (№ 25). — С. 16.
15. Огиева, А. Сказка детскими руками: [о кружке "Природа и фантазия" при Чернавчицкой СШ. Руководитель Т. Щербаченко] / А. Огиева. - 2003. - 31 мая.
16. Пашкевич, А. Формула их счастливой жизни /А. Пашкевич: [о семейной династии калиновских учителей из гуо "СШ Чернавчицы"]// Заря над бугом. – 2015. – 6 октября.
17. Проба пера: [произведения Д. Юпатова, И. Шалаш, М. Прокопук, участники кружка "Юный журналист" Чернавчицкой СШ Брест. р-на] // Заря над Бугом. - 2005. - 30 ноября. - С. 4.
18. Прокопчук, А. Мой прадедушка - настоящий герой! [участница кружка «Вдохновение» ГУО «Центр творчества детей и молодёжи Бретского района] / Александра Прокопчук // Заря над Бугом. - 2019. — 25 июля (№ 30). — С. 1, 3.
19. Прокопчук, А. Сокровищница талантов Прибужья [участница кружка «Вдохновение» ГУО «Центр творчества детей и молодёжи Бретского района] / Александра Прокопчук // Заря над Бугом. - 2019. — 19 сентября (№ 38). — С. 7.
20. Прокопчук, С. О кружке литературного творчества Вдохновение / Саша Прокопчук // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах / рэд. і ўклад. Аляксандр Валковіч. - № 4 (16). — С. 48—49 : фот.. - Брэст, 2016.
21. Самосевич, М. Когда уйдем со школьного двора… / Марина Самосевич // Заря над Бугом. – 2013. – 7 июня.
22. Сезина, Е. «1 сентября – это день нашего будущего…» / Елена Сезина, Юрий Макарчук, Алеся Пашкевич, Николай Ярмошук // 21. BY . – [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://news.21.by/society/2013/09/05/815317.html.
23. Спадарыня Прыбужжа. Женщины района : информационный каталог достижений и перспектив самозанятости «Женщины района». – 2018. – 88 с.
24. Трубчик, Н. "Защити себя от насилия" [о мероприятии в ГУО "СШ Чернавчицы" с участковым инспектором]// Заря над Бугом. - 2009. - 17 октября. - C. 2.
25. Чернавчицкие горизонты : славное прошлое и настоящее передового сельхозпредприятия и его центральной усадьбы / [ред. П. Н. Тишук]. - Брест : Полиграфика, 2015. - 35 с.
26. Это мы – молодежь! [об участниках литературного кружка “Вдохновение”] // Заря над Бугом. – 2014. – 6 февраля.